Altijd al eens de sets van beroemde films willen bekijken maar er noot een reus naar Hollywood voor over gehad? Er is nu een alternatief dichter bij huis. Zijn er in
Californië de Universal Studio’s, waar de toerist het hotel uit ‘Psycho’ 2 mag bewonderen of zich de stuipen op het
lijf kan laten jagen door een levensgrote ‘Jaws’ 3, in het zuiden van Duitsland, nabij München bevindt zich het Europese
equivalent: de Bavaria Filmstadt. Ook hier kunt u originele sets en props uit vele, voornamelijk Duitse, films bewonderen. Wat dacht u van een claustrofobische ervaring
in de onderzeeër uit de Duitse kassakraker ‘Das Boot’ 4, een ritje in de BMW van ‘Derrick’
5 of een serie adembenemende stunts waaraan veel vuur en nepkogels te pas komen?
De Bavaria Film Tour trekt jaarlijks zo’n 700.000 bezoekers. Om al die te kunnen verwerken worden de geïnteresseerden met tientallen tegelijk in een treintje gestopt
en langs het uitgestrekte studiocomplex gereden. Om een beetje in de stemming te komen, beginnen we met een educatief verantwoorde inleiding.
Allereerst een braaf filmpje over de totstandkoming van een speelfilm, waarin overzichtelijk maar nogal oppervlakkig, uit de doeken wordt gedaan wat er allemaal niet komt
kijken bij het maken van een film. Zo legt het filmpje bijvoorbeeld keurig uit wat de taken van de regisseur, cameraman en scenarioschrijver zijn. Vreemd genoeg ligt in
dit Europese filmpje nogal de nadruk op de klassieke Hollywood-stijl van filmmaken. Voor degenen die ook maar de geringste notie van filmmaken hebben, is het allemaal
volstrekt overbodig. Vervolgens mogen enkele enthousiastelingen uit het publiek plaats nemen in een soort ruimtevaartuig en wordt onder regie van de gids, die tussen
neus en lippen door vertelt dat hij druk bezig is met zijn eigen film, een scène nagespeeld uit de geflopte Duitse science-fiction film ‘Enemy Mine’
6. Als het publiek aldus onderwezen is in de grondbeginselen van het filmmaken, kan de rondleiding werkelijk beginnen.
Het treintje voert de toeschouwers langs de vele sets van Duitse films en televisieseries. Onder het toeziend oog van de gids kan men in de op ware grootte gebouwde,
maar akelig benauwende, onderzeeër uit ‘Das Boot’ van de tegenwoordig in Hollywood werkzame Wolfgang Peterson 7 kruipen en
mogen de kleintjes de uitzinnige creaturen uit de sprookjesfilm ‘The Neverending Story’ 8 knuffelen. Men kan door de Berliner
Strasse uit lngmar Bergmans 9 ‘Das Schlangenei’ (‘The Serpent’s Egg’) 10
wandelen en de set van ‘Derrick’ aanschouwen. Het hoogtepunt van de rondleiding is natuurlijk de spectaculaire show, waarin een heel team stuntmannen zijn beste
beentje voorzet. Met gevoel voor detail wordt een heuse shootout geënsceneerd, botsen auto’s tegen elkaar en springen er zowaar een paar brandende mensen van een dak
van twintig meter hoog.
De rondleiding voor toeristen lijkt de belangrijkste bron van inkomsten voor de Bavaria Filmstadt, want vandaag de dag wordt er nog maar zelden een film opgenomen. Dat
was ooit wel anders. Beroemde filmmakers als Wenders 11 en Fassbinder 12 maakten hier de
(binnen)opnamen voor hun films. Maar ook vooraanstaande Amerikaanse regisseurs wisten het Beierse studiocomplex te vinden. Kubrick 13
heeft er gewerkt, maar ook Orson Welles 14, Frank Capra 15 en John Huston
16.
De Bavaria Filmstadt werd als Emelka Studio in 1919 opgericht en werd in de lokale pers al snel als ‘Hollywood an der Isar’ omschreven. De eerste film die er
gedraaid werd heette ‘Der Ochsenkrieg’ 17 en is hedentendage aan de herinnering ontsnapt. In geen enkel naslagwerk staat hij
vermeld.
De eerste vermeldenswaardige film was de Duits-Engelse co-produktie ‘The Pleasure Garden’ 18
uit 1925, het debuut van Alfred Hitchcock 19. Hoewel de film een toonbeeld van kuisheid was, viel de film desalniettemin ten prooi
aan de Duitse censuur en werd de titel ‘Der Garten der Lust’ een te grote aanslag op het goede fatsoen geacht en veranderd in ‘Irrgarten der Leidenschaft’.
Hitchcock keerde een jaar later in München terug, om er ‘The Mountain Eagle’ 20 te draaien. De regisseur verklaarde ooit dat dit
zijn slechtste film was en we hoeven er dan wellicht ook niet rouwig over te zijn dat er slechts enkele setfoto’s van resteren.
De jaren twintig vormden de hoogtijdagen van de Duitse Cinema. Terwijl in de UFA-studio’s, de grote concurrent van Bavaria in het voormalige
Oost-Duitsland 21, het Expressionisme met films als ‘Das Kabinett des
Dr. Caligari’ 22,
‘Der Müde Tod’ 23 en ‘Nosferatu’ 24 zegevierde, werden er in Beieren voornamelijk
Alpenfilms en westerns gemaakt. Voor dat laatste genre werden op het studiocomplex hele wild-west-stadjes uit de grond gestampt. Deze zogeheten Sauerkraut-western was
grotendeels geïnspireerd op het razend populaire werk van Karl May, die overigens nooit van zijn leven in Amerika geweest is 25.
In het begin van de jaren dertig verlieten veel Bavaria-regisseurs, in navolging van UFA-collega’s als Lang 26, Lubitsch
27 en Murnau 28, het land. Net als in de rest van Duitsland werden tijdens het nazi-bewind
propaganda en ‘komedies’ gemaakt.
Na de oorlog duurde het nog een aantal jaren voordat Bavaria weer enige regisseurs van naam aantrok. Een van de eersten was Orson Welles die voor zijn
‘Mr. Arkadin’ 29 enkele scènes in München draaide. In de jaren vijftig en zestig volgden Kubrick met de binnenscènes voor
‘Paths of Glory’ 30, John Huston met ‘Freud’ 31 en John Sturges
32 met ‘The Great Escape’ 33. Daarnaast deed een keur aan internationale sterren als
Kirk Douglas 34, Tony Curtis 35, Janet Leigh 36,
Steve McQueen 37 en Elisabeth Taylor 38, München aan voor een rol in menige middelmatige Duitse
en Amerikaanse film.
De jaren zeventig en begin jaren tachtig vormen het artistieke hoogtepunt voor de Bavaria Filmstadt. De eerste ‘Tatort’ 39
wordt er geschoten, maar ook maakt Fassbinder Beieren tot zijn werkterrein. ‘Lili Marleen’ 40 , ‘Die Sehnsucht der
Veronica Voss’ 41 en ‘Querelle’ 42 zien er het licht.
Wenders draait er ‘Der Amerikanische Freund’ 43 en Ingmar Bergman neemt er enkele films op.
Halverwege de jaren tachtig is het echter afgelopen met interessante films en televisieprodukties. De Duitse filmindustrie is dan over de hele
linie ingestort en ook in München gebeurt er weinig meer dat de moeite waard is. De films die er de laatste jaren worden gemaakt, bereiken de Nederlandse bioscopen al niet
eens meer.
De studio’s worden nu voornamelijk door RTL Plus gebruikt. De Duitse tegenhanger van ‘Ursul de Geer’ 44, ‘Thomas
Gottschalk’ 45 wordt er opgenomen, of ‘Heimatmelodie’ 46 , een soort Duits
‘Op volle toeren’ 47 en als absoluut dieptepunt ‘Der Preis ist Heiss’ 48,
de Beierse versie van ‘Prijzenslag’ 49.
Tijdens de rondgang langs het studiocomplex valt er weinig te merken van de beroemde films die hier ooit werden gemaakt. Alle aandacht – zowel van de gidsen als het
publiek – gaat uit naar de televisie. Gratis tickets voor tv-shows vinden gretig aftrek. De vele spectaculaire special effects en stunts die ten gunste van de bezoeker
worden uitgevoerd zijn onderhoudend, dat is waar, maar de in filmkunst geïnteresseerde toerist komt van een kouwe kermis thuis. Want waar zijn de nachtclub uit
‘Querelle’, het atelier uit ‘der Amerikanische Freund’ of de loopgraven van
‘Paths of Glory’ gebleven? ”Afgebroken,” meldt de gids zonder hoorbare spijt in de stem.
De Bavaria Filmstadt bevindt zich ten zuiden van München in de wijk Grünwald. Rondleidingen van
1 maart t/m 31 oktober: elke tien minuten van 9.00 tot 16.00 uur. Telefoon: 09-49-89-649067.
„Psycho” is een Amerikaanse psychologische horrorfilm uit
1960 met Anthony Perkins (* 4 april 1932 , † 12 september 1992) en Janet Leigh (artiestennaam van Jeanette Helen Morrison, * 6 juli 1927 , † 3 oktober 2004) in de
hoofdrollen, gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1959 van Robert Bloch (voluit: Robert Albert Bloch, * 5 april 1917 , † 23 september 1994) w). De film werd
geregisseerd door Alfred Hitchcock (voluit: Sir Alfred Joseph Hitchcock, * 13 augustus 1899 , † 29 april 1980). Deze film wordt algemeen als een van de beste films
van Hitchcock gezien en als een van de meest effectieve horrorfilms. „Psycho” bevat een douche-scène die nadien veelvuldig geciteerd werd in andere films.
„Jaws” is een Amerikaanse film uit 1975 naar het
gelijknamige boek van Peter Benchley (voluit: Peter Bradford Benchley, * 8 mei 1940 , † 11 februari 2006). De film werd geregisseerd door Steven Spielberg
(voluit: Steven Allan Spielberg, * 18 december 1946) en won drie Oscars.
„Das Boot” is een West-Duitse oorlogsfilm uit 1981
onder regie van Wolfgang Petersen (* 14 maart 1941 , † 12 augustus 2022). Het scenario is gebaseerd op de roman „Das Boot” uit 1973 van de Duitse
auteur Lothar-Günther Buchheim (* 6 februari 1918 , † 22 februari 2007). In 2018 werd de Duitse tv-serie Das Boot uitgebracht, die de gebeurtenissen van de
film opvolgt.
Derrick was een Duitse krimiserie waarin Stephan Derrick, hoofdinspecteur
bij de Münchener Kriminalpolizei, gespeeld door Horst Tappert (* 26 mei 1923 , † 13 december 2008), moordzaken oplost met zijn assistent Harry Klein (Fritz Wepper, *
17 augustus 1941). Tussen 1974 en 1998 werden er 281 afleveringen gemaakt, waarvoor alle scenario’s geschreven werden door Herbert Reinecker (* 24 december 1914 ,
† 27 januari 2007).
„Enemy Mine – Geliebter Feind” is een Amerikaans-Duitse
science fictionfilm uit 1985 van regisseur Wolfgang Petersen (* 14 maart 1941 , † 12 augustus 2022).
Wolfgang Petersen (* 14 maart 1941 , † 12 augustus 2022) was
een Duits regisseur, scenarioschrijver en filmproducent. Naast de regie van zes Tatort-afleveringen (waaronder de op één na succesvolste,
„Reifezeugnis”, die de doorbraak was van Nastassja Kinski, pseudoniem van Nastassja Aglaia Nakszynski, * 24 januari 1961) zijn zijn
bekendste films „Einer von uns beiden”, „Vier gegen die Bank”, „Die Konsequenz”, „Das Boot”,
„The NeverEnding Story”, „Enemy Mine – Geliebter Feind”, „Shattered”, „Outbreak”, „Air Force
One”, „Troy” en „Poseidon”.
„The NeverEnding Story” (Duitse titel: „Die
unendliche Geschichte”) is een Duits-Amerikaanse fantasyfilm uit 1984 van regisseur Wolfgang Petersen (* 14 maart 1941 , † 12 augustus 2022), die ook het
scenario schreef naar het gelijknamige boek van de Duitse jeugdboekenauteur Michael Ende (voluit: Michael Andreas Helmuth Ende, * 12 november 1929 , † 28 augustus 1995).
Ingmar Bergman (voluit: Ernst Ingmar Bergman, * 14 juli 1918 ,
† 30 juli 2007) was een Zweeds toneel- en filmregisseur met een oeuvre van veertig films. De bekendste daarvan zijn:
„Sommarlek” (=„Zomeridylle)”, „Sommaren med Monika” (=„Zomer met Monika)”,
„Sommarnattens leende” (=„Glimlach van een zomernacht)”, „Det sjunde inseglet” (=„Het zevende zegel)”,
„Smultronstället” (=„Wilde aardbeien)”, „Jungfrukällan” (=„De maagdenbron)”,
„Stimulantia” (=„Stimulantia)”, „Riten” (=„Het ritueel)”, „Scener ur ett äktenskap”
(=„Scènes uit een huwelijk)”, „Trollflöjten” (=„De toverfluit)”, „The Serpent’s Egg” (=„Het
slangenei)”, „Fanny och Alexander” (=„Fanny en Alexander)”, „Efter repetitionen” (=„Na de repetitie)”
en „Saraband” (=„Sarabande)”.
„The Serpent’s Egg” uit 1977 is de enige Amerikaanse film van
de Zweedse regisseur Ingmar Bergman (voluit: Ernst Ingmar Bergman, * 14 juli 1918 , † 30 juli 2007) over een waanzinnige geleerde, Vergérus, die vreselijke experimenten
uitvoert op werklozen.
Wim Wenders (voluit: Ernst Wilhelm Wenders, * 14 augustus 1945) is een Duits filmregisseur en documentairemaker.
Bekende films van hem zijn o.a.: „Die Angst des Tormanns beim Elfmeter”, „Der scharlachrote Buchstabe”, „Der amerikanische Freund”, „Hammett”, „Paris, Texas”, „Der Himmel über Berlin”, „Bis ans Ende der Welt”, „Buena Vista Social Club”, „The Million Dollar Hotel” en „Every Thing Will Be Fine”.
Rainer Werner Fassbinder (* 31 mei 1945 , † 10 juni 1982) was een Duits regisseur, acteur en filmproducent, die zowel in de film- als in de toneelwereld actief was. Zijn hoofdonderwerp was de evalueerbaarheid van gevoelens; zijn films gingen over het nazi-verleden, het Duitse economische wonder of de West-Duitse terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF). Zijn bekendste films zijn: „Liebe ist kälter als der Tod”, „Die bitteren Tränen der Petra von Kant”, „Angst essen Seele auf”, „Fontane Effi Briest”, „Deutschland im Herbst”, „Die Ehe der Maria Braun”, „Lili Marleen”, „Lola”, „Die Sehnsucht der Veronika Voss” en de veertiendelige tv-serie „Berlin Alexanderplatz”. Zijn toneelstuk „Der Müll, die Stadt und der Tod” is vooral bekend geworden door de protestacties toen dit stuk in 1987 in Nederland opgevoerd zou worden.
Stanley Kubrick (* 26 juli 1928 , † 7 maart 1999) was een Amerikaans
filmregisseur, die nog steeds bekend staat als een van de meest vernieuwende en invloedrijke filmregisseurs aller tijden. Bekende films van zijn hand zijn o.a.
„The Killing”, „Paths of Glory”, „Spartacus”, „Lolita”, „Dr. Strangelove or: How I Learned to
Stop Worrying and Love the Bomb”, „2001: A Space Odyssey”, „A Clockwork Orange”, „Barry Lyndon”,
„The Shining”, „Full Metal Jacket” en „Eyes Wide Shut”.
Orson Welles (voluit: George Orson Welles, * 6 mei 1915 , † 10 oktober 1985)
was een Amerikaans acteur, film- en toneelregisseur, scenarioschrijver en invloedrijk filmmaker. Welles werd in 1938 wereldberoemd door de radio-uitzending van „The War
of the Worlds”. Ook is hij bekend als regisseur van de speelfilmklassieker „Citizen Kane”. Andere bekende films die Welles regisseerde, zijn
„The Stranger”, „The Lady from Shanghai”, „Macbeth”, „Othello”, „Touch of Evil” en
„The Trial”. Behalve in zijn eigen films trad hij als acteur ook nog op in o.a.
„Jane Eyre”, „The Third Man”, „Moby Dick” (1956), „Casino Royale” (1967), „Waterloo” en
„Voyage of the Damned”.
Frank Capra (voluit: Francesco Rosario Capra, * 18 mei 1897 , † 3 september
1991) was een Amerikaanse filmregisseur, algemeen beschouwd als een van de belangrijkste regisseurs van de jaren dertig en veertig. Hij wordt gezien als grondlegger van twee
succesvolle filmgenres: de romantische komedie en de feelgood film. Bekende films van hem zijn o.a. „The Strong Man”, „Long Pants”,
„Flight”, „Ladies of Leisure”, „Platinum Blonde”, „American Madness”, „The Bitter Tea of General
Yen”, „Lady for a Day”, „It Happened One Night”, „Broadway Bill”, „Mr. Deeds Goes to Town”,
„Lost Horizon”, „You Can’t Take It with You”, „Mr. Smith Goes to Washington”, „Meet John Doe”,
„Arsenic and Old Lace”, „It’s a Wonderful Life”, „State of the Union”, „Riding High”,
„Here Comes the Groom”, „A Hole in the Head” en „Pocketful of Miracles”.
John Huston (voluit: John Marcellus Huston, * 5 augustus 1906 , † 28 augustus 1987) was een Amerikaans regisseur, scenarioschrijver en acteur. Zijn bekendste films zijn o.a. „The Maltese Falcon”, „The Treasure of the Sierra Madre” (Oscar voor de beste regisseur, en Oscar voor best bewerkte scenario), „Key Largo”, „The Asphalt Jungle”, „The African Queen”, „Moulin Rouge”, „Moby Dick”, „The Unforgiven”, „The Misfits”, „Casino Royale”, „Chinatown”, „The Man who would be King”, „Escape to Victory”, „Annie” en „Prizzi’s Honor”.
„Der Ochsenkrieg” was de eerste, stomme verfilming uit 1920 van het
gelijknamige boek van de Beierse auteur Ludwig Ganghofer (voluit: Ludwig Albert Ganghofer, * 7 juli 1855 , † 24 juli 1920) door regisseur Franz Osten (geboren als Frans
Ostermayr, * 23 december 1876 , † 2 december 1956). In de hoofdrollen speelden Thea Steinbrecher (voluit: Theresia Steinbrecher, * 9 juli 1884 , † na 1928),
Viktor Gehring (* 10 januari 1889 , † 24 april 1978), Ernst Rückert (geboren als Anton Ernst Rücker, * 20 december 1886 , † begin september 1945) en Fritz Greiner
(geboren als Friedrich Dietl, zich ook wel Fritz Greiner-Dietl noemde, * 1 januari 1879 , † 16 november 1933). In 1943, 1987 (als tv-serie) en 2020 werd de roman opnieuw
verfilmd.
„The Pleasure Garden” is een Britse-Duitse stomme film uit 1925,
gebaseerd op het gelijknamige verhaal van Oliver Sandys (pseudoniem van Marguerite Florence Laura Jarvis, * 7 oktober 1886 , † 10 maart 1964). Het is de eerste film die
geregisseerd werd door Alfred Hitchcock (voluit: Sir Alfred Joseph Hitchcock, * 13 augustus 1899 , † 29 april 1980). De hoofdrollen worden gespeeld door Virginia Valli
(Virginia Valli (artiestennaam van Virginia McSweeney, * 10 januari 1896 , † 24 september 1968), Carmelita Geraghty (* 21 maart 1901 , † 7 juli 1966) en Miles Mander
(pseudoniem van Lionel Henry Mander , * 14 mei 1888 , † 8 februari 1946).
Alfred Hitchcock (voluit: Sir Alfred Joseph Hitchcock, * 13 augustus 1899 ,
† 29 april 1980) was een Brits filmregisseur. Hij wordt gezien als een
van de beste filmregisseurs ooit. Hitchcocks carrière omspande een tijdperk van meer dan 50 jaar. Hij had zowel succes met stomme films als geluidsfilms. Zijn bekendste genre
was dat van de thriller. Hij kreeg de bijnaam „Master of Suspense”. Bekende films van hem zijn o.a. „The Pleasure Garden”, „The Mountain
Eagle”, „The Man Who Knew Too Much”, „The 39 Steps”, „Jamaica Inn”, „Rebecca”,
„Suspicion”, „Shadow of a Doubt”, „Lifeboat”, „Spellbound”, „Notorious”, „Stage
Fright”, „Strangers on a Train”, „Rear Window”, „To Catch a Thief”, „The Trouble with Harry”,
„Vertigo”, „North by Northwest”, „Psycho”, „The Birds”, „Marnie”, „Topaz”
en „Frenzy”.
„The Mountain Eagle” is een Britse stomme film uit 1926 van regisseur
Alfred Hitchcock (voluit: Sir Alfred Joseph Hitchcock, * 13 augustus 1899 , † 29 april 1980). De film is gebaseerd op een verhaal van Charles Lapworth (* 20 september 1842 ,
† 13 maart 1920). De hoofdrollen worden vertolkt door Nita Naldi (pseudoniem van Mary Nonna Dooley , * 13 november 1894 , † 17 februari 1961), Bernhard Goetzke
(5 juni 1884 , † 7 oktober 1964) en Malcolm Keen (* 8 augustus 1887 , † 30 januari 1970).
Oost-Duitsland bestaat, net als bijv. Zuid-Duitsland, West-Duitsland en Noord-Duitsland, nog steeds. Als de auteur hiermee echter „de voormalige DDR”, bedoelt, klopt het ook al niet, want in de jaren ’20 kon er natuurlijk nog geen sprake zijn van „de voormalige DDR”.
„Das Cabinet des Dr. Caligari” is een Duitse stomme film uit 1920 van
de Duitse regisseur Robert Wiene (* 27 april 1873 , † 17 juli 1938). De hoofdrollen werden gespeeld door Werner Krauß (voluit: Werner Johannes Krauß, * 23 juni 1884
, † 20 oktober 1959, Conrad Veidt (voluit: Hans Walter Conrad Veidt, * 22 januari 1893 , † 3 april 1943) en Lil Dagover (voluit: Marie Antonia Siegeline Martha Seubert,
na haar huwelijk Marta Maria Lilitts Dagover, * 30 september 1887 , † 24 januari 1980). Laatstgenoemde zou in 1974 ook de rol van Bertha von Suttner (voluit: Bertha Sophia
Felicita Freifrau von Suttner, geborene Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau, * 9 juni 1843 , † 21 juni 1914) spelen in „Karl May” van Hans-Jürgen
Syberberg (* 8 december 1935).
„Der müde Tod - Ein deutsches Volkslied in sechs Versen” is een
Duitse stomme fantasyfilm uit 1921 van Fritz Lang (voluit: Friedrich Christian Anton Lang, * 5 december 1890 , † 2 augustus 1976), het romantisch-tragische verhaal van
een jonge vrouw, gespeeld door Lil Dagover (voluit: Marie Antonia Siegeline Martha Seubert, na haar huwelijk Marta Maria Lilitts Dagover, * 30 september 1887 , † 24
januari 1980) die haar man, een rol van Walter Janssen (geboren als Walter Philipp Janßen, * 7 februari 1887 , † 1 januari 1976) terugeist van de Dood, oftewel Bernhard
Goetzke (5 juni 1884 , † 7 oktober 1964).
„Nosferatu – Eine Symphonie des Grauens” is een Duitse stomme film uit 1922 van Friedrich Wilhelm Murnau (ook F. W. Murnau, pseudoniem van Friedrich Wilhelm Plumpe, (* 28 december 1888 , † 11 maart 1931). De film is een – ongeautoriseerde – adaptie van Bram Stokers (voluit: Abraham Stoker, * 8 november 1847 , † † 20 april 1912) roman „Dracula”: Graaf Orlok alias Nosferatu, een vampier uit de Karpaten, die verliefd wordt op de mooie Ellen en angst en beven over haar woonplaats Wisborg verspreidt. „Nosferatu” geldt als een van de eerste horrorfilms en oefende met zijn visuele effecten een grote invloed op het genre uit. In 1925 zou de film vernietigd na een geschil over verloren auteursrechten vernietigd
worden, maar overleefde in talloze bewerkte kopieën en is nu beschikbaar in verschillende gerestaureerde versies.
In de jaren ’20 produceerde de Ustad-Film Dr. Droop & Co. drie stomme Karl May-films,
„Auf den Trümmern des Paradieses”, „Bei den Teufelsanbetern” en „Die Todeskarawane”. Opvallend weinig western dus; bovendien
werden ze alle drie gedraaid in de Jofa-Filmstudios in Berlin-Johannisthal. De zwart-wit-film „Durch die Wüste” (1936) werd gedraaid in de Tobis-Studios in
Berlijn en in Egypte; „Die Sklavenkarawane” (1958) en „Der Löwe von Babylon” (1959), de eerste Karl May-verfilmingen in kleur, werden op locatie
in Spanje en in de Sevilla-Film S.A. te Madrid gedraaid. Ook de 17 beroemde Kar May-verfilmingen uit de jaren ’60 (die met Pierre Brice, Lex Barker, enz.) werden niet in
München gedraaid, maar in o.a. Spanje en Joegoslavië, met binnenopnamen in o.a. de Piran-Studios te Piran, de Jadran-Studios te Zagreb en de CCC-Studios te Berlijn. De enige
film die in het Bavaria-Atelier is gedraaid, is „Karl May” (1974) van Hans Jürgen Syberberg (* 8 december 1935), maar die film gaat over het leven van Karl May,
dus ook daar komen geen western-stadjes aan te pas!
Net zo’n onzin is de bewering dat Karl May nooit in Amerika zou zijn geweest. Van 16 september t/m 27 oktober 1908 bezocht hij samen met zijn tweede echtgenote (het
noordoosten van) de Verenigde Staten! Toegegeven: dat was nadat hij de meeste van zijn boeken had geschreven, maar het is hoe dan ook niet juist om te zeggen dat hij dat land
nooit bezocht heeft.
Fritz Lang (voluit: Friedrich Christian Anton Lang, * 5 december 1890 , †
2 augustus 1976) was een Oostenrijks filmregisseur, scenarioschrijver en filmproducent. In 1933 vluchtte hij met achterlating van al zijn geld en zijn tweede echtgenote,
Thea von Harbou (voluit: Thea Gabriele von Harbou, * 27 december 1888 , † 1 juli 1954), die lid was van de NSDAP en met wie hij de scenario’s van al zijn films
tussen 1919 en 1933 had geschreven, uit Duitsland via Parijs naar de Verenigde Staten.
Bekende films van hem uit de periode van de stomme film zijn: „Halbblut”, „Die Spinnen: Der goldene See”, „Harakiri”,
„Die Spinnen: Das Brillantenschiff”, „Der müde Tod”, „Dr. Mabuse, der Spieler”, „Die Nibelungen: Siegfried”,
„Die Nibelungen: Kriemhilds Rache”, „Metropolis” en „Frau im Mond”. Van de films met geluid die hij draaide, zijn
„M – Eine Stadt sucht einen Mörder”, „Das Testament des Dr. Mabuse”, „Liliom”, „Fury”,
„You Only Live Once”, „Western Union”, „Man Hunt”, „Hangmen Also Die!”, „The Blue Gardenia”,
„Der Tiger von Eschnapur”, „Das indische Grabmal” en „Die 1000 Augen des Dr. Mabuse” bekend.
Ernst Lubitsch (* 28 januari 1892 , † 30 november 1947) was een Duits
filmregisseur, die zijn grootste successen had in Hollywood. Zijn films worden gekenmerkt door een geraffineerde humor met een seksuele ondertoon en een elegante stijl,
die zozeer met hem werden geassocieerd dat er een term voor is bedacht, de „Lubitsch-touch”. Bekende films van hem zijn: „Meine Frau, die
Filmschauspielerin”, „Die Austernprinzessin”, „Madame DuBarry”, „Sumurun”, „Anna Boleyn”,
„Das Weib des Pharao”, „Forbidden Paradise”, „Kiss Me Again”, „So This Is Paris”, „The
Student Prince in Old Heidelberg”, „The Love Parade”, „Monte Carlo”, „Trouble in Paradise”, „The Merry
Widow”, „Bluebeard’s Eighth Wife”, „Ninotchka”, „The Shop Around the Corner”, „To Be or Not to
Be”, „Heaven Can Wait” en „A Royal Scandal”.
Friedrich Wilhelm Murnau (ook F. W. Murnau, geboren als Friedrich Wilhelm
Plumpe, * 28 december 1888 , † 11 maart 1931) geldt als een van de belangrijkste Duitse filmregisseurs uit de tijd van de stomme film. Zijn door het expressionisme
beïnvloede werk, zijn psychologische manier van filmen en de voor die tijd revolutionaire camera- en montagewerk hebben het jonge medium film voorgoed beïnvloed.
Bekende films van hem zijn o.a. „Der brennende Acker”, „Nosferatu – Eine Symphonie des Grauens”, „Phantom”,
„Die Finanzen des Großherzogs”, „Der letzte Mann”, „Tartüff”, „Faust – eine deutsche Volkssage”,
„Sunrise – A Song of Two Humans”, „City Girl”en „Tabu”.
„Mr. Arkadin” is een Frans-Spaans-Zwitserse thriller uit 1955,
geschreven en geregisseerd door Orson Welles (voluit: George Orson Welles, * 6 mei 1915 , † 10 oktober 1985). De film werd in Nederland uitgebracht onder de titel
„Misdadig Verleden”. De hoofdrollen worden gespeeld door Welles zelf en Michael Redgrave (voluit: Sir Michael Scudamore Redgrave, * 20 maart 1908 , †
21 maart 1985).
„Paths of Glory” is een Amerikaanse film uit 1957 van regisseur
Stanley Kubrick (* 26 juli 1928 , † 7 maart 1999) met in de hoofdrollen Kirk Douglas (geboren als Issur Danielovitch Demsky, * 9 december 1916 , † 5 februari 2020),
Adolphe Menjou (voluit: Adolphe Jean Menjou, * 18 februari 1890 , † 29 oktober 1963) en Ralph Meeker (geboren als Ralph Rathgeber, * 21 november 1920 , † 5 augustus
1988). De film is gebaseerd op de gelijknamige roman van Humphrey Cobb (* 5 september 1899 , † 25 april 1944) uit 1935 en speelt zich af in de loopgraven van de Eerste
Wereldoorlog. Saillant detail is dat hij in Frankrijk pas in 1975 werd vertoond, omdat de Franse autoriteiten vonden dat hij lasterlijk was voor het Franse leger.
„Freud”, ook bekend als „Freud: The Secret Passion”,
is een Amerikaanse biografische film uit 1962 van John Huston (voluit: John Marcellus Huston, * 5 augustus 1906 , † 28 augustus 1987), die gebaseerd is op het leven van
de Oostenrijkse neuroloog en psychoanalyticus Sigmund Freud (voluit: Sigismund Schlomo Freud, * 6 mei 1856 , † 23 september 1939), met Montgomery Clift (voluit:
Edward Montgomery Clift, * 17 oktober 1920 , † 23 juli 1966) in de rol van Freud en Susannah York (pseudoniem van Susannah Yolande Fletcher, * 9 januari 1939 , †
15 januari 2011) als zijn patiënte Cecily Koertner.
John Sturges (voluit: John Eliot Sturges, * 3 januari 1910 , † 18 augustus 1992) was een Amerikaans filmregisseur. Bekende films van hem zijn o.a. „The Man Who Dared”, „For the Love of Rusty”, „Thunderbolt”, „The Magnificent Yankee”, „The People Against O’Hara”, „It’s a Big Country”, „The Girl in White”, „Escape from Fort Bravo”, „Gunfight at the O.K. Corral”, „The Old Man and the Sea”, „Last Train from Gun Hill”,
„The Magnificent Seven” (een remake van een remake van de Japanse film „De zeven samoerai” van Akira Kurosawa (Japans: 黒澤 明, * 23 maart 1910 , † 6 september 1998), „By Love Possessed”, „The Great Escape”, „The Hallelujah Trail”, „Ice Station Zebra” en „The Eagle Has Landed”.
„The Great Escape” is een Amerikaanse film uit 1963 van de Amerikaanse
van regisseur John Sturges (voluit: John Eliot Sturges, * 3 januari 1910 , † 18 augustus 1992). Het is een verfilming van een waargebeurd verhaal tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Het gaat over een gevangenkamp waar geallieerde ontsnappingsspecialisten bij elkaar gezet zijn in de verwachting dat ze daar niet uit kunnen ontsnappen. Hoofdrollen
zijn er voor Steve McQueen (voluit: Terence Steve McQueen, * 24 maart 1930 , † 7 november 1980), James Garner (voluit: James Scott Garner, oorspronkelijk James Scott Bumgarner, * 7 april 1928 , † 19 juli 2014), Richard Attenborough (voluit: Richard Samuel Attenborough, * 29 augustus 1923 , † 24 augustus 2014), Charles Bronson (geboren als Charles Dennis Buchinsky, * 3 november 1921 , † 30 augustus 2003), Donald Pleasence (voluit: Donald Henry Pleasence, * 5 oktober 1919 , † 2 februari 1995), James Coburn (voluit: James Harrison Coburn jr., * 31 augustus 1928 , † 18 november 2002), John Leyton (voluit: John Dudley Leyton, * 17 februari 1936) en David McCallum (voluit: David Keith McCallum jr., * 19 september 1933).
Kirk Douglas (geboren als Issur Danielovitch Demsky, * 9 december 1916 , † 5 februari 2020) was een Amerikaans acteur, filmproducent, filmregisseur, activist en auteur. Hij acteerde tussen 1945 en 2008 in meer dan 85 films, waarvan de bekendste zijn: „The Strange Love of Martha Ivers”, „The Walls of Jericho”, „The Glass Menagerie”, „Along the Great Divide”, „The Big Sky”, „20000 Leagues Under the Sea”, „The Racers”, „Ulisse”, „The Indian fighter”, „Lust for life”, „Gunfight at the O.K. Corral”, „Paths of Glory”, „The Vikings”, „Spartacus”, „Paris brûle-t-il?”, „Un Uomo da rispettare”, „Posse”, „Victory at Entebbe”, „Holocaust 2000”, „The Fury”, „Tough Guys” en „Oscar”.
Tony Curtis (geboren als: Bernard Schwarz, * 3 juni 1925 , † 29 september 2010) was een Amerikaans acteur, die na dit matige „Six Rivers to Cross” bekend werd van o.a. de films „Trapeze”, „
Sweet Smell of Success”, „The Defiant Ones”, „Some Like It Hot”, „Spartacus”, „Taras Bulba”, „The Great Race” en „The Boston Strangler”. In 1971-1972 speelde hij de rol van Danny Wilde in The Persuaders! (in Nederland: De Versierders, in Duitsland: Die 2), als tegenspeler van Roger Moore (voluit: Sir Roger George Moore, * 14 oktober 1927 , † 23 mei 2017).
Janet Leigh (geboren als Jeanette Helen Morrison, * 6 juli 1927 , †
3 oktober 2004) was een Amerikaanse actrice. Ze speelde in haar films vaak naast vele sterren. Samen met Anthony Perkins (* 4 april 1932 , † 12 september 1992) speelde
ze in een van de beroemdste filmscènes aller tijden: de douche-scène in „Psycho”. Ze speelde in totaal in meer dan 60 films, waaronder:
„Act of Violence”, „Little Women”, „That Forsyte Woman”, „Scaramouche”,
„The Naked Spur”, „Houdini”, „Walking My Baby Back Home”, „Prince Valiant”,
„Jet Pilot”, „Touch of Evil”, „The Vikings”, het al genoemde „Psycho”, „The Manchurian
Candidate”, „Harper” en „The Fog”.
Steve McQueen (voluit: Terence Steve McQueen, * 24 maart 1930 , † 7 november 1980) was een Amerikaans filmacteur die in slechts 27 films speelde, waaronder wel enkele zeer beroemde, zoals: „Somebody Up There Likes Me”, „Never Love a Stranger”, „The Blob”, „Never So Few”, „The Magnificent Seven”, „Hell Is for Heroes”, „The Great Escape”, „The Cincinnati Kid”, „Nevada Smith”, „The Sand Pebbles”, „The Thomas Crown Affair”, „Bullitt”, „Le Mans”, „The Getaway”, „Papillon” en „The Towering Inferno”.
Elizabeth Taylor (ook wel Liz genoemd; voluit: Elizabeth Rosemond Taylor,
* 27 februari 1932 , † 23 maart 2011), was een Brits-Amerikaans actrice. Zij speelde in meer dan vijftig films, waaronder: „National Velvet”,
„Life with Father”, „A Date with Judy”, „Julia Misbehaves”, „Conspirator”, „Father of the
Bride”, „Quo Vadis?”, „A Place in the Sun”, „Love Is Better Than Ever”, „Ivanhoe”,
„Elephant Walk”, „Beau Brummell”, „The Last Time I Saw Paris”, „Raintree County”, „Cat on
a Hot Tin Roof”, „Suddenly, Last Summer”, „Butterfield 8”, „Cleopatra”, „The Sandpiper”,
„Who’s Afraid of Virginia Woolf?”, „The Taming of the Shrew”, „Doctor Faustus”, „The Only Game in Town”,
„The Blue Bird”, „A Little Night Music”, „The Mirror Crack’d” en „The Flintstones”.
Tatort is de langstlopende Duitse krimiserie. De eerste aflevering werd
uitgezonden op 29 november 1970; de 1000e op 13 november 2016 de officiële: deze heeft dezelfde titel als de eerste, „Taxi nach Leipzig”. In de inmiddels
meer dan 1200 afleveringen waren en zijn meer dan 90 rechercheteams actief.
„Lili Marleen” is een West-Duitse dramafilm uit 1981 onder regie van
Rainer Werner Fassbinder (* 31 mei 1945 , † 10 juni 1982). Het scenario is gebaseerd op de autobiografische roman „Der Himmel hat viele Farben” van
zangeres Lale Andersen (artiestennaam van Liese-Lotte Helene Berta Bunnenberg, * 23 maart 1905 , † 29 augustus 1972). De hoofdrollen namen
Hanna Schygulla (* 25 december 1943), Giancarlo Giannini (* 1 augustus 1942) en Mel Ferrer (voluit: Melchor Gaston Ferrer, * 25 augustus 1917 , † 2 juni 2008) voor
hun rekening.
„Die Sehnsucht der Veronika Voss” is een West-Duitse dramafilm uit
1982 onder regie van Rainer Werner Fassbinder (* 31 mei 1945 , † 10 juni 1982). Tien jaar na de oorlog ontmoet verslaggever Robert Krohn (gespeeld door Hilmar Thate,
voluit Hilmar Otto Thate, * 17 april 1931 , † 14 september 2016) in München de voormalige filmster Veronika Voss, een rol van Rosel Zech, voluit: Roselie Helga Lina
Zech, * 7 juli 1940 , † 31 august 2011). Veronika maakte carrière in het Derde Rijk, maar na de oorlog raakte ze niet meer aan werk in de Duitse filmindustrie.
„Querelle” is een West-Duits-Franse film uit 1982 van de regisseur
Rainer Werner Fassbinder (* 31 mei 1945 , † 10 juni 1982), naar de roman van de Franse auteur Jean Genet (* 19 december 1910 , † 15 april 1986), „Querelle
de Brest” uit 1947, over een homofiele matroos die verzeil draakt in de drugshandel. Hoofdrollen zijn er voor Brad Davis (pseudoniem van Robert Creel Davis,
* 6 november 1949 , † 8 september 1991), Jeanne Moreau (* 23 januari 1928 , † 31 juli 2017) en Franco Nero (pseudoniem van Francesco Sparanero, * 23 november 1941).
„Der amerikanische Freund” is een West-Duitse misdaadfilm uit 1977
onder regie van Wim Wenders (voluit: Ernst Wilhelm Wenders, * 14 augustus 1945). De film is gebaseerd op de romans „Ripley’s Game” (1974) en
„Ripley Under Ground” (1970) van de Amerikaanse schrijfster Patricia Highsmith (pseudoniem van Mary Patricia Plangman, * 19 januari 1921 , † 4 februari
1995). De goofdrollen worden gespeeld door Bruno Ganz (* 22 maart 1941 , † 16 februari 2019), Dennis Hopper (voluit: Dennis Lee Hopper, * 17 mei 1936 , †
29 mei 2010) en Samuel Fuller (voluit: Samuel Michael Fuller, * 12 augustus 1912 , † 30 oktober 1997).
Ursul de Geer (voluit: Jhr. Ursul Philip de Geer, * 3 januari 1946 ,
† 7 december 2020) was een Nederlands acteur, regisseur en televisiemaker. Als acteur speelde hij in o.a. „Spetters” en „De vierde
man”. Op de tv had hij zijn eigen praatprogramma, Ursul, en later presenteerde hij de programma’s ’t Is hier fantasties, Voor niks
gaat de zon op en Nederland Vertrekt.
Thomas Gottschalk (* 18 mei 1950) is een Duitse radio- en televisiepresentator
en acteur. Hij heeft wel beduidend meer gepresenteerd dan Ursul de Geer, zoals o.a. Thommys Pop Show, Na sowas!, Wetten, dass..?, Gottschalk,
Gottschalk Late Night, Goldene Kamera, Ein Herz für Kinder, Back to School – Gottschalks großes Klassentreffen en Denn sie wissen nicht, was
passiert.
Op volle toeren was een televisieprogramma van de TROS vol
Nederlandstalige muziek; van 29 april 1971 tot eind jaren ’70 heette het programma Op losse groeven. Het programma werd in 1990 van de buis gehaald. De
presentatie was al die tijd in handen van Chiel Montagne (pseudoniem van Bert van Rheenen, voluit: Bertus Arie van Rheenen, * 26 augustus 1944).
Der Preis ist Heiss was een Duitse spelshouw die van 1989 tot 1997
werd uitgezonden op RTL+ (vanaf 1992 RTL-Television). Het ging daarbij om een Duitse adaptie van de Amerikaanse tv-show The Price is Right die daar al vanaf
1956 draaide. De presentatie van het Duitse programma was in handen van de Nederlander Harry Wijnvoord (voluit: Harry Robert Wijnvoord, * 12 mei 1949).
Prijzenslag was de Nederlandse adaptie van dezelfde Amerikaanse
spelshow The Price is Right. Ze werd van 1 januari 1990 tot en met 23 oktober 1993 op RTL 4 uitgezonden, met Hans Kazàn (pseudoniem van Hans Mulders,
* 25 maart 1953) als presentator.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
Terug naar de Karl May-startpagina.
Terug naar de Apriana-startpagina.
Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.
