Op het trottoir van de Karl-Liebknecht-Strasse in Oost-Berlijn vraagt een curieus bord exclusief de aandacht van Oost-Duitsers. „Hier: Bücher”, staat er met viltschrift opgeschreven, „vorrangig DDR”.
De boekhandel van de Cultuurbond huist tijdelijk in het gebouw van het Poolse Instituut voor Cultuur – ook al een erfstuk uit het verleden – en verkoopt er DDR-boeken voor de helft van de prijs. In de vensterbanken, op de grond en op keukentafels liggen stapels beschouwingen van Marx 2, Engels 3 en Lenin 4 over cultuur, Lapland-reisverhalen, sociaal-realistische kunst-boeken uit de Sovjet-Unie, essays over literatuur en arbeidersbeweging in de twintigste eeuw, Dode zielen van Gogol 5 met 93 illustraties van Alexej Laptew 6 (gebonden, nu DM 6,60), Otto von Bismarck, Dokumente seines Lebens 7 (paperback, nu DM 2,50), Karl May’s Der Schatz im Silbersee (paperback, nu DM 8,50 mark).
Geen kassa. Een oudere man noemt titel en prijs, een oudere vrouw noteert elke bestelling op een blaadje met een carbonpapiertje eronder en doet het geld in een ijzeren geldkistje.
Ook Egon Krenz 8 probeert van de DDR-nood een deugd te maken. Hij was even wereldberoemd, de laatste communistische partijleider in het andere Duitsland, toen hij de DDR-staat probeerde te redden en improviserenderwijs en min of meer per ongeluk de Muur liet openen twee jaar geleden. Nu staat hij sinds vorige maand in een boekhandel in de Oostberlijnse wijk Pankow, een filiaal van de keten Der kleine Buchladen, die literaire en politieke boeken verkoopt van inmiddels geprivatiseerde ex-DDR-uitgevers. Nieuwe werken, maar ook oude en antiquarische.
Na een oproep in plaatselijke kranten kon De kleine boekwinkel meer dan honderdduizend boeken in de kelders bergen. Nu kun je er de verzamelde werken van Lenin kopen (45 banden) voor twee mark per stuk.
De voormalige DDR telde 52 uitgevers en dertig zijn inmiddels geprivatiseerd. Op een enkele na draaien ze nog steeds met verlies; het kost ze grote moeite de (Westduitse) boekwinkels in hun uitgaven geïnteresseerd te krijgen. Honderdduizenden boeken zijn vernietigd, verramsjt of gewoon op de vuilnisbelt gekieperd. Bij Aufbau Verlag, het vlaggeschip onder de literaire DDR-uitgeverijen, zakte de omzet na de Wende tot een tiende terug.
Neues Leben Berlin was voorheen de huisuitgeverij van de staatsjeugdorganisatie. Van de 240 mensen die er toen werkten zijn er twaalf over. Zij brengen jaarlijks nog „slechts” veertig titels uit. Karl May moet hen volgend jaar op zijn 150ste geboortejaar uit de rode cijfers halen.
De openbare bibliotheken in Oost-Duitsland lijden onder vermindering van subsidies en publiek. Het aantal bezoekers liep met eenderde terug en het aantal uitleenplekken was eind 1989 nog 6256 en is nu 2946. In diezelfde periode is het aantal bezoekers van de uitleenbibliotheken in West-Berlijn verdubbeld. Sinds de val van de Muur staan dagelijks drieduizend mensen bij de uitleenloketten van de Amerika Gedenkbibliothek. Daar, in de grootste openbare bibliotheek van Berlijn, kan men het werk niet meer aan en sluit men dagelijks een uur eerder. Tot overmaat van ramp bezuinigt het stadsbestuur en moesten de bibliotheken tien procent korten op de personeelslasten.

[1]	In: De Volkskrant, 20 december 1991.

[2]

Karl Marx (* 5 mei 1818 , † 14 maart 1883) was een Joods-Duitse – vanaf 1849 statenloze – filosoof, econoom, historicus en criticus van kapitalisme en religie. In zijn „Manifest der Kommunistischen Partei” (geschreven samen met zijn handlanger Friedrich Engels, * 28 november 1820 , † 5 augustus 1895) en vooral in „Das Kapital” ontvouwde hij een van de gruwelijkste en verderfelijkste politieke systemen uit de wereldgeschiedenis.

[3]

Friedrich Engels (* 28 november 1820 , † 5 augustus 1895) was een Duits industrieel, sociaal wetenschapper, auteur en filosoof. In zijn „Manifest der Kommunistischen Partei” (geschreven samen met zijn handlanger Karl Marx, * 5 mei 1818 , † 14 maart 1883) en talrijke andere schotschriften ontvouwde hij een van de gruwelijkste en verderfelijkste politieke systemen uit de wereldgeschiedenis.

[4]

Vladimir Iljitsj Lenin (Russisch: Владимир Ильич Ленин, revolutionaire schuilnaam van Vladimir Iljitsj Oeljanov, Russisch: Владимир Ильич Ульянов, * 10 april[juliaans]/22 april [gregoriaans] 1870 , † 21 januari 1924) was een Russisch communistische agitator, opstandeling, van 1917 tot 1924 eerste dictator van de Sovjet-Unie.

[5]

Nikolai Vasiljevitsj Gogol (Oekraïens: Мико́ла Васи́льович Го́голь, Russisch: Никола́й Васи́льевич Го́голь, * 20 maart [juliaans]/1 april [gregoriaans] 1809 , † 21 februari [juliaans]/4 maart [gregoriaans] 1852) was een Russische schrijver van Oekraïense oorsprong. Hij debuteerde met „Вечера на хуторе близ Диканьк” („Avonden op een dorp nabij Dikanka”, een bundel van acht Oekraïense, folkloristische verhalen), gevolgd door „Миргород” („Mirgorod”, vier verdere verhalen uit de Oekraïense folklore; het tweede deel daarvan, „Тарас Бульба” („Taras Boelba”) geniet nog steeds wereldfaam). Verder zijn van hem bekend de novellen „Невский Проспект” („Nevski Prospekt”) en „Записки сумасшедшего” („Dagboek van een krankzinnige”), de komedie „Ревизор” („De Revisor”) en vooral de roman „ Мёртвые души” („Dode zielen”).

[6]

Alexej Michajlovitsj Laptew (Russisch: Алексей Михайлович Лаптев, * 28 maart [juliaans]/10 april [gregoriaans] 1905 , † 15 januari 1965) was een Russisch graficus, illustrator en dichter. Naar aanleiding van zijn illustraties in „ Мёртвые души” („Dode zielen”) van Nikolai Vasiljevitsj Gogol (Oekraïens: Мико́ла Васи́льович Го́голь, Russisch: Никола́й Васи́льевич Го́голь, * 20 maart [juliaans]/1 april [gregoriaans] 1809 , † 21 februari [juliaans]/4 maart [gregoriaans] 1852) werd hij in 1954 opgenomen in de Russische Academie der Kunsten.

[7]

Otto von Bismarck (voluit: Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, vanaf 1865 Graf von Bismarck-Schönhausen, vanaf 1871 Fürst von Bismarck, vanaf 1890 ook Herzog zu Lauenburg, * 1 april 1815 , † 30 juli 1898), was minister-president van Pruisen van 1862 tot 1890, bondskanselier van de Noord-Duitse Bond van 1867 tot 1871 en van 1871 tot 1890 de eerste rijkskanselier van het Duitse Rijk, dat op zijn instigatie tot stand was gekomen. Het hier genoemde boek, „Otto von Bismarck, Dokumente seines Lebens”, werd in 1986 uitgegeven door Reclam Verlag (opgericht op 1 oktober 1828 door Philip Reclam jun., voluit: Anton Philipp Reclam (* 28 juni 1807 , † 5 januari 1896).

[8]

Egon Krenz (voluit: Egon Rudi Ernst Krenz, * 19 maart 1937) was van 18 oktober tot 6 december 1989 de laatste secretaris-generaal van het centraal comité van de SED en van 24 oktober tot 6 december 1989 voorzitter van de Staatsraad van de Duitse Democratische Republiek, beide eufemismen voor het begrip „communistische dictator”. Na de Wende – een term die door Krenz in de DDR-politiek is ingevoerd – werd Krenz wegens doodslag tot 6½ jaar gevangenis veroordeeld, waarvan hij er vier uitzat.

Terug naar de Nederlandstalige bibliografie.

www op deze website